Về sử kiện trói mình chịu tội với nhà Minh của ngài Mạc Đăng Dung

Về sử kiện trói mình chịu tội với nhà Minh của ngài Mạc Đăng Dung Không biết bạn đã đọc bài phân tích tiếng Anh (32 trang) "Perspectiv...

Không biết bạn đã đọc bài phân tích tiếng Anh (32 trang) "Perspectives on the 1540 Mac Surrender to the Ming" của sử gia Kathlene Baldanza chưa ? Bài viết này được viết năm 2014 và theo mình là một bài phân tích tuyệt vời về sử kiện trói mình chịu tội của ngài Mạc Đăng Dung.

Bạn nên đọc luôn tại đây >> https://www2.ihp.sinica.edu.tw/file/2173khfWVKe.pdf.

Ví dụ từ bài viết này mà mình mới hiểu thêm chút về những điều sau đây:

1. Giải pháp "đầu hàng" của ngài Mạc Đăng Dung là một giải pháp ngài Lê Lợi, vị vua mở cõi nhà Lê, cũng đã dùng sau khi đánh thắng quân Minh giành lại độc lập. Đây tức là đoạn "This approach to dealing with problems along the Vietnamese border, namely offering the option of surrendering in order to initiate diplomatic relations, had been used successfully in the past. In fact, the founder of the Le dynasty, Le Loi 黎利, had "surrendered" to the Ming in 1427 after he had decisively defeated their troops on the battlefield, taking the necessary first step to normalize relations.".

2. Lý do "trong nước không còn con cháu nhà Lê" để nắm vương quyền của nhà Mạc tâu lên cho nhà Minh, cũng giống y hệt như lý do "không còn con cháu nhà Trần" của nhà Lê tâu lên cho nhà Minh giành lấy quyền hành sau khi nhân vật Trần Cảo đã uống thuốc độc chết.

3. Theo Đại Việt Sử Ký Toàn Thư, chính nhà Minh cũng lấy cớ không tin Lê Ninh là nhân vật dòng dõi vua Lê để mà không ủng hộ việc đưa ngài này về lại ngôi vua nhà Lê. Đây là đoạn trong Đại Việt Sử Ký Toàn Thư của nước ta "Còn như Lê Ninh tuy tự xưng là con cháu họ Lê, nhưng cứ theo các ty tra xét, thì ngọn ngành tung tích khó biết rõ ràng. Trịnh Duy Liêu trước có lén lút tới các đồng trại ở châu Thạch Lâm nước ta, sát vùng thổ quan Quảng Tây, nhưng mặt mũi Lê Ninh ra sao cũng không được biết, cho nên khi thì gọi là [5a] Lê Ninh, khi thì gọi là Lê Hiến, lúc thì gọi là Quang Hoà, có lúc lại bảo là họ Trịnh trá xưng. Còn Trịnh Viên thì khai rằng ở động Tất Mã Giang8 có Lê Ninh thực, nhưng lại lịch tông phái không biết được rõ; những điều trình bày về tuổi tác, nét mặt, lại khác với lời khai cũ của Trịnh Duy Liêu, đều khó dựa vào đó mà nghe được. Hãy cho Ninh ở lại Tất Mã Giang, những vùng đã lấy được đều thuộc quyền y quản thúc, có thể bàn trao chức tước, cho thực thuộc về Vân Nam. Nếu không phải là con cháu nhà Lê thì thôi không bàn nữa. Còn Trịnh Duy Liêu thì cho sở thuộc Quảng Đông tuỳ nghi sắp xếp, cấp cho ruộng đất, nhà ở, đừng để y phải bơ vơ. Xử phân như vậy, ngõ hầu mới được chu tất. Vua Minh bèn phong cho Mạc Đăng Dung làm An Nam Đô thống sứ ty đô thống sứ, ban ấn bạc và cho thế tập".

4. Bạn có biết là vụ trói mình chịu tội này do quan lại 2 bên Minh Mạc bàn luận cùng nhau không ? Mà trước khi có lễ trói mình chịu tội này, nhà Mạc còn yêu cầu bên Minh cho họ có một bữa diễn tập "dress rehearsal" ở trên lầu của tòa thành Trấn Môn. Đây tức là đoạn "November 30, 1540, was selected as the date for a formal surrender of Mac Dang Dung to Mao Bowen 毛伯溫 (1482–1544), the Ming-appointed commander-in-chief for the expedition against Dai Viet. Both the Mac and the Ming border officials knew that the surrender ceremony had to be just so: the Mac delegation requested, and were granted, a dress rehearsal in the upstairs room of the border gate before the formal surrender.".

5. Nếu thời Tây Sơn, các nhân vật như Phúc Khang An và Thang Hùng Nghiệp được cho là những quan lại Trung Quốc nối kéo ngoại giao 2 nước Trung Việt, thì trong sử kiện Mạc Minh này, nhân vật Tri phủ Thái Bình tỉnh Quảng Tây có tên Giang Nhất Quế 江一桂 còn được biết là Bạch Thạch Tiên Sinh 白石先生 là nhân vật chính, chứ không phải vị tướng Mao Bá Ôn mà ta biết. Chính nhân vật Giang Nhất Quế này mới là người qua lại với nhà Mạc và khuyên nhà Mạc theo kế hàng phục nhà Minh. Và con trai của ngài Giang Nhất Quế, đã viết lại một quyển sách để đời là quyển An Nam Lai Uy Đồ Sách 安南來威圖冊 viết về những sử kiện liên quan đến việc trói mình chịu tội này của ngài Mạc Đăng Dung. Và quyển sách này là quyển mà ngày nay ta còn có những tấm hình quan lại nhà Mạc "trói mình chịu tội" ra sao mà mình tải lên trong bài viết này. Thế nhưng, theo sử gia Kathlene Baldanza, thì quyển An Nam Lai Uy Đồ Sách này chưa bao giờ miêu tả sử kiện "trói mình chịu tội" này như một sử kiện nhục nhã như đã được viết trong sử nhà Minh. Mà ngược lại, quyển sách này miêu tả về sự "hoành tráng" (grandeur) của sử kiện, tức là miêu tả về nhà Mạc đã chuẩn bị ra sao, cho tới các bước nghi lễ được thực hành như thế nào, lẫn cả việc về những thùng đồ dâng lên cho nhà Minh. Đây tức là đoạn "The illustrated work Annan laiwei tuce (Graphic Account of the Overawing of Annam), first published in 1571, provides a unique graphic record of the surrender ceremony of 1540. Judging by the account there, it seems that the ceremony resembled a polite meeting of host and guest, not the humiliating affair remembered in Ming official histories. Rather than the Ming official focus on the pomp and grandeur of Mac Dang Dung’s surrender, the perspective of the Graphic Account follows a relatively minor player, Jiang Yigui 江一桂 (a.k.a. Mr. White Stone 白石先生), the magistrate of Taiping 太平 subprefecture in Guangxi. The Graphic Account casts Jiang, and not Mao Bowen, Weng Wanda, or Mac Dang Dung, as the protagonist and hero of this diplomatic affair, lauding him as “the fearsome panther” that single-handedly averted war with the Mac. Despite the attention he receives in this work, Jiang’s name is scarcely mentioned in official Chinese histories.".

Mà không biết quyển An Nam Lai Uy Đồ Sách 安南來威圖冊 đã được dịch ra chưa bạn ? Vì mình thấy có vài mạng đem tấm hình trong này ra và bàn tán đủ thứ. Có khi cần đọc hết quyển sách để biết nội dung nó là gì, đúng không bạn ?

6. Bạn có biết, trong các bài thơ "Vịnh Bèo" đối đáp giữa ngài Mao Bá Ôn và ngài Giáp Hải, thì ngoài sự mà các sử gia Việt Nam thường bàn về cái oai, cái dũng của người Việt, người ta lại không bàn về tại sao ngài Mao Bá Ôn đặt các bài thơ Vịnh Bèo 浮萍唱詠 không ? Theo sử gia Kathlene Baldanza, thì chữ Hán Bình 萍 mà ta thường dịch là Bèo, còn là tên ông nội ngài Mạc Đăng Dung là Mạc Bình không ? Tức là trong Đại Việt Sử Ký Toàn Thư còn có đoạn "Thuý sinh ra Tung, dời sang ở xã Lan Khê, huyện Thanh Hà rồi sinh ra Bình, Bình lại dời sang xã Cổ Trai, huyện Nghi Dương rồi trú tại đó. Bình sinh ra Hịch, Hịch lấy con gái trưởng của Đặng Xuân người cùng xã, sinh được ba con trai, con trưởng là Đăng Dung, con thứ là Đốc Tín, con út là Quyết. Tên Bình trong đây là chữ Hán 萍 này >> "邃生嵩移居清河蘭溪社生萍萍又涉于宜陽古斎社". Đây là đoạn "This is both a play on words (Mac Dang Dung’s grandfather’s name was Bang 萍, "Duckweed"), and it is also possibly a reference to his purported background as a member of the boat-dwelling Tanka (Dan) minority. Although it is unlikely that Mac Dang Dung was from a Tanka family, he was from the coastal town of Co Trai 古齋 and grew up fishing and swimming.".

7. Và cuối cùng, cho những ai viết là ngài Mạc Đăng Dung vì quá xấu hổ hay lo sợ do nước Việt bị hạ thấp từ một vương quốc độc lập thành ra một đô sứ ty, ví dụ như trong bộ Minh Sử bên Trung Quốc, thì sử gia Kathlene Baldanza chỉ ra luôn là lệnh đổi này chỉ chính thức được đưa tới Đại Việt sau khi ngài Mạc Đăng Dung đã mất. Việc ngài Mạc Đăng Dung có đau buồn hay không thì chắc là ta cần tìm sử liệu, chứ sử gia Kathlene Baldanza đã kết luận luôn là khi ngài Mạc Đăng Dung còn sống và sau sử kiện "trói mình chịu tội" này trở về, ngài đã thấy kết quả của sự thành công trong việc này - ấy là từ một nước bị hai gòng kìm áp chế, tức là tập đoàn Nguyễn Kim và quân Minh, thì việc này đã đổi lại là áp lực nhà Minh xâm chiếm nước Việt đã bị vô hiệu hóa. Đây tức là đoạn "According to the account in the History of the Ming, Mac Dang Dung received this notice revoking Dai Viet’s status as a kingdom in fear and trembling. In actuality, he had died of illness, at the age of fifty-nine, before the addendum of the emperor arrived. He did live to see the

welcome result of his surrender: the Mac went from being beset by enemy states on two fronts to gaining the patronage of the Ming.".

Và một bài viết chỉ 32 trang như vậy mà có tới 7 điều hay này, mình công nhận là hay. Chắc là hay hơn nhiều những quyển cả trăm trang tiếng Việt mà chỉ xào qua nấu lại những sử kiện mà chúng ta đã đọc nhão cả ra từ sách sử Việt.

Có khi bạn nên biết tiếng Anh là vậy nếu bạn mê sử Việt.

Và về sử gia Kathlene Baldanza >> http://history.psu.edu/directory/ktb3.

Mời bạn tham khảo.

Dĩ nhiên mình có thể sai, nếu có mời bạn lên tiếng để mình cùng học hỏi.

Thanks

Brian