Về niên đại bộ Tam Thiên Tự Giải Âm bản Phú Văn Đường

Về niên đại bộ Tam Thiên Tự Giải Âm bản Phú Văn Đường hay bạn có chắc ngài Ngô Thời Nhiệm là tác giả bộ sách này không ? Nếu bạn mê Nôm, t...

hay bạn có chắc ngài Ngô Thời Nhiệm là tác giả bộ sách này không ?

Nếu bạn mê Nôm, thì chắc bạn không lạ với bộ Tam Thiên Tự Giải Âm 三千字解音 này. Bạn xem tại đây >> http://lib.nomfoundation.org/collection/1/volume/609/.

Theo thầy Ngô Đức Thọ (xem >> http://lib.nomfoundation.org/collection/1/volume/609/), do bản Phú Văn Đường 富文堂藏板 của bộ này có ghi năm là Tân Mão 辛卯, nên thầy nhận định rằng "Có thể xác định năm này là Tân Mão Minh Mệnh 12 (1831), vì năm Tân Mão 1771 Ngô Thì Nhậm chưa đỗ Tiến sĩ, không phù hợp với nội dung bài Tựa nói ông biên soạn sách khi đã làm quan to trong tướng phủ, cũng không phải năm Tân Mão 1891, vì trong sách những chữ Thì đã là tên huý vua Tự Đức đều không viết kiêng huý.” (Thọ, pp. 354-355).".

Nhưng có thật là vậy không ? Thì mình xin thưa với bạn là KHÔNG ! Không nghĩa là năm Tân Mão 辛卯 ghi trong bản Phú Văn Đường này chưa bao giờ là năm Tân Mão Minh Mạng 12 (năm 1831).

Bởi vì nếu bạn tra lại bộ Tam Thiên Tự Giải Âm bản Phú Văn Đường này, thì các chữ kỵ húy thời Minh Mạng đều có đầy trong ấy cả. Ví dụ:

***

1. Chữ Hoàn 環 và chữ Lan 蘭 là 2 chữ kiêng âm, làm văn phải viết gia dạng (thêm bộ 巛). Theo sách Chữ Húy của thầy Ngô Đức Thọ Chương V trang 132 phần Lệnh kiêng húy lần thứ 2: Tháng 7 năm Minh Mạng thứ 6 (1825) - "Kiêng âm, cấm dùng đặt tên người và tên đất, làm văn vẫn được dùng nhưng phải viết "gia dạng" (thêm bộ 巛) 4 chữ: Cốn 㫻, Hoàn 環, Lan 蘭, Đang 璫".

Như vậy theo lệnh trên, 4 chữ Cốn 㫻, Hoàn 環, Lan 蘭, Đang 璫" thời Minh Mạng 6 trở đi, khi viết văn phải viết "gia dạng" (thêm bộ 巛).

Nhưng trong bộ Tam Thiên Tự Giải Âm, chữ 2186. 環 Hoàn và chữ 245. 蘭 Lan đều viết dạng thường, không viết "gia dạng" theo phép kỵ húy trên.

***

2. Và đáng ngờ hơn, là chữ Đảm 膽 vốn là chữ quốc húy vì đây là tên húy của vua Minh Mạng (Nguyễn Phước Đảm 阮福膽), và cũng theo sách Chữ Húy của thầy Ngô Đức Thọ Chương V trang 132 phần Lệnh kiêng húy lần thứ 2: Tháng 7 năm Minh Mạng thứ 6 (1825) "Cấm dùng (kiêng âm, làm văn đổi dùng chữ khác) 5 chữ Noãn 暖, Ánh 映, Chủng 種, Kiểu 晈, Đảm 膽 làm trái, chiếu luật vi chê xử tăng nặng".

Như vậy theo lệnh trên, chữ Đảm 膽 dạng quốc húy, phạm luật sẽ bị xử tăng nặng.

Nhưng trong bộ Tam Thiên Tự Giải Âm, chữ 298. 膽 Đảm đều viết dạng thường, không theo phép kỵ húy trên.

***

Như vậy với 3 chữ húy thời Minh Mạng 6 (năm 1825) được tìm thấy trong bộ Tam Thiên Tự Giải Âm, ta có thể khẳng định năm Tân Mão 辛卯 này không thể là năm Minh Mạng 12 (1831).

Vậy nếu năm Tân Mão 辛卯 không là năm 1831 (do các chữ viết không kỵ húy thời Minh Mạng như đã nêu trên), năm 1891 (do chữ Thì tên húy vua Tự Đức không viết kỵ húy như thầy Ngô Đức Thọ đưa ra), thì ta chỉ có thể có các năm Tân Mão trước đó, là năm 1771, năm 1711 hoặc năm 1651.

Và thầy Ngô Đức Thọ cho chúng ta biết, rằng năm Tân Mão 1771 ngài Ngô Thời Nhiệm chưa đỗ Tiến sĩ còn bộ Tự Học Toản Yếu do ngài viết chỉ có sau khi ngài làm quan to trong triều đình. Vậy 3 năm Tân Mão là năm 1771, năm 1711 hoặc năm 1651 không liên quan gì đến ngài Ngô Thời Nhiệm cả.

Lẫn bạn để ý luôn, là năm Tân Mão trong bản Phú Văn Đường là năm tái bản (朝辛卯年孟秋上浣新刊) bộ sách này, như vậy bản gốc của bộ sách Tam Thiên Tự Giải Âm này còn xưa hơn nữa. Tức là nếu ta lấy năm Tân Mão trễ nhất là năm 1771, thì với bản mới in năm 1771, chắc là bản gốc phải xưa hơn nữa.

Vậy:

1. Nhận định của thầy Ngô Đức Thọ rằng năm Tân Mão của bản Phú Văn Đường này thuộc năm Minh Mạng 12 (năm 1831) là sai.

2. Nhận định của các học giả Việt Nam bộ Tam Thiên Tự Giải Âm này là từ bộ Tự Học Toản Yếu 字學纂要 của ngài Ngô Thời Nhiệm cần phải xét lại. Theo bài viết này của tiến sĩ viện Hán Nôm Hoàng Hồng Cầm (xem >> http://www.hannom.org.vn/detail.asp?param=1350&Catid=606), là do thầy Trần Văn Giáp phát hiện ra vụ Tự Học Toản Yếu của ngài Ngô Thời Nhiệm. Nhưng với phát hiện trên, có khi chúng ta nên đặt lại câu hỏi là rất có thể ngài Ngô Thời Nhiệm chưa bao giờ là tác giả bộ Tự Học Toản Yếu cả, mà là ngài đã cọp dê lại / hiệu đính lại bộ Tam Thiên Tự Giải Âm này (với tên có sẵn là Tự Học Toản Yếu). Nưng trong bộ Ngô Văn Gia Phả sau này, có thể ngài quên hoặc dòng họ ngài quên ghi rõ việc cọp dê này, mà chỉ nhớ và chép xuống việc ngài Ngô Thời Nhiệm đã soạn bộ Tự Học Toản Yếu chăng ?

Nên bạn có chắc bộ Tam Thiên Tự Giải Âm là từ ngài Ngô Thời Nhiệm mà ra không ? Hay là thời ấy, chính ngài Ngô Thời Nhiệm đã cọp dê lại kiến thức của người Việt xưa và ngài quên không ghi lại tên tác giả của bộ sách rất quý này ?

Mời bạn tham khảo.

Dĩ nhiên mình có thể sai, nếu có mời bạn lên tiếng để mình cùng học hỏi.

Thanks

Brian