TẠI SAO HỒNG KÔNG ?

TẠI SAO HỒNG KÔNG ? Cảnh sát HK từng được khen ngợi là “tốt nhất châu Á” nhưng danh tiếng của nó đã bị phá hủy sau 6 tháng của phong t...

TẠI SAO HỒNG KÔNG ?

Cảnh sát HK từng được khen ngợi là “tốt nhất châu Á” nhưng danh tiếng của nó đã bị phá hủy sau 6 tháng của phong trào phản kháng xã hội.

Điều gì đã làm cho hình ảnh ấy bị xoay ngược 180 độ ? Hay đó chỉ là huyền thoại. Chúng ta hãy thử quay về thời quá khứ chưa xa.

Năm 1974 Ủy ban Độc lập chống tham nhũng (IACA) HK được thành lập, mục tiêu chính của nó tập trung vào các quan chức, đặc biệt là lực lượng cảnh sát Hoàng gia bị coi là tham nhũng nghiêm trọng nhất.

Tham nhũng ở HK, đặc biệt là trong cảnh sát thời đó đã trở thành “văn hóa”, những khoản tiền hối lộ gọi là chi phí bôi trơn hay  “heung yau”- một loại dầu có mùi thơm đã trở thành một từ thông dụng trong xã hội.

Một người bắt đầu gia nhập Lực lượng Cảnh sát Hoàng gia Hồng Kông thời đó đã kiếm được 1.400 đô la Hồng Kông mỗi tháng tương đương với 84.250 đô la Hồng Kông ngày nay. Nhiều cảnh sát  và cư dân thành phố (kể cả người ngoại quốc)  coi “tiền trà nước”  là một lợi ích cho  công việc.

Stephen Char,  hiện 70 tuổi là người đã gia nhập ICAC vào năm 1976 miêu tả :

"Anh ta lấy một phong bì từ trong túi của mình và đặt nó lên quầy bar; bên trong là hai tờ 100 dollar và nói : 'bạn sẽ nhận đượcthứ này mỗi tuần' sau đó anh ta rời đi, đóng cánh cửa lại sau lưng.

Việc đó giống như một chiếc xe bus. Bạn có thể lên xe hoặc chạy dọc theo nó, chỉ đừng đứng chắn trước mặt nó". 

Chính quyền thực dân Anh thấy rằng phải chấm dứt hiện tượng này và Ủy ban Độc lập chống tham nhũng (ICAC) ra đời. Ông Char nhớ lại :

"Tham nhũng là một phần của xã hội thời bấy giờ, một di sản của cách mà mọi thứ đã được vận hành ở Trung Quốc trong nhiều thế kỷ, cảnh sát có mối liên hệ hàng ngày với công chúng, vì vậy các cơ hội tham nhũng xuất hiện đầy rẫy. Nhưng có một cảm giác mạnh mẽ rằng đã đến lúc kết thúc nó, và đó là lúc ICAC xuất hiện”.

Nhưng một sự kiện đã xảy ra :

Đó là vào khoảng giữa trưa ngày 28/10/1977,  một đám đông điên cuồng xông vào trụ sở của ICAC ở tòa nhà Hutchison, đánh các nhân viên và phá hoại văn phòng.Những kẻ tấn công là sĩ quan cảnh sát - đang phục vụ và đã nghỉ hưu - đã  đánh đập dã man các nhân viên ICAC làm 5 người phải nhập viện.

Sáng hôm đó, 4.000 cảnh sát đã biểu tình tại Trung tâm thành mang theo  một bản kiến nghị được ký bởi hai phần ba lực lượng 17.000 người, phản đối các cuộc điều tra của ICAC.

 Một nhân chứng kể, ngay sau khi các đại diện cảnh sát trao bản kiến nghị, một nhóm gồm khoảng 40 người đã diễu hành đến Nhà Hutchison, bao vây các văn phòng trên tầng 6 của ICAC. Các cảnh sát viên đã tấn công  những nhân viên ICAC và khoảng 7 người trong số họ vây quanh một người châu Âu trong một góc đang cố gắng che đầu của mình trước những cú đấm đá. Những chậu hoa được ném vào các tấm kính,  hồ sơ bị xé toạc và dẫm lên. Khi các cảnh sát viên đã rời đi, 5 điều tra viên của ICAC, máu me đầm đìa và nhăn nhó, khập khiễng đi đến phòng ytế. Một người ngoài cuộc hỏi liệu vụ việc sẽ được báo cáo với cảnh sát. “Điều đó là một trò cười”- Một người trả lời.

Trong những ngày trước sự kiện này, 4 giám thị và 45 sĩ quan các cấp bậc khác đã bị đưa ra tòa về tội tham nhũng. Giám đốc cảnh sát Hồng Kông  Peter Godber - bị bỏ tù 4 năm vào năm 1975 sau khi không giải thích được khối tài sản cá nhân trị giá hơn 4 triệu dollar Hồng Kông - và Lui Lok, hay còn gọi là Trung sĩ với  500 triệu dollar Hồng Kông là hai trong số những vụ án nổi bật nhất.

Thống đốc HK  Murray MacLehose, và ủy viên ICAC, Jack Cater, đứng giữa hai kịch bản :

 Nếu họ để ICAC tiếp tục với các cuộc điều tra của mình, Hồng Kông có thể phải đối mặt với một cuộc nổi dậy của cảnh sát, những người coi việc (tham nhũng) của họ ít nhiều là thỏa đáng.

Nhưng nếu họ dừng lại, nó sẽ đặt câu hỏi cho cả chính quyền và nỗ lực chống tham nhũng. 

Khi MacLehose và Cater gặp chỉ huy lực lượng Anh, Trung tướng John Archer, họ đã cân nhắc nghiêm túc về đề xuất huy động quân đội Anh đóng tại Hồng Kông.

Tuy nhiên, một động thái như vậy đã được hủy bỏ vì sợ rằng cảnh tượng binh sĩ nước ngoài có vũ trang trên đường phố sẽ tàn phá nền kinh tế, đã mất thời gian đáng kể để hồi phục từ cuộc bạo loạn thập niên 1960. Cuối cùng, thống đốc và các trợ lý của ông đã giải quyết bằng một thỏa hiệp bấp bênh.

Vào ngày 5 tháng 11, chỉ hơn một tuần sau vụ tấn công vào Hutchison House, MacLehose đã đưa ra một ân xá một phần - ICAC sẽ bỏ các cuộc điều tra về các hành vi phạm tội được thực hiện trước ngày 1 tháng 1 năm 1977.

Cảnh sát HK reo mừng. Những buổi nhậu nổi tiếng kéo dài trong đêm với những tiếng hô vang : “Cảnh sát quyền lực”.

Ân xá đã giáng một đòn nặng nề vào danh tiếng của ICAC và số lượng báo cáo về tham nhũng giảm mạnh.

Char, sau khi rời ICCA để trở thành luật sư, nói: “Sự thông báo về việc ân xá một phần là một đòn giáng mạnh vào tinh thần, vì mọi người trong ICAC đều cảm thấy họ đã làm việc rất chăm chỉ để chiến đấu với thứ gì đó đã ăn sâu vào xã hội và giờ đây các quan chức sẽ thoát khỏi nó. Có phải chúng ta sẽ trở thành một con hổ không răng?”.

Tại sao cảnh sát HK lại phản ứng mạnh đến thế ?

Trước khi ICAC ra đời, các đồn cảnh sát thường được tổ chức bởi một sĩ  quan và ê-kíp của anh ta, người sẽ thu một khoản phí thường xuyên cho bất cứ ai điều hành các đường dây ma túy, cờ bạc và mại dâm địa phương. Cảnh sát này sẽ chịu trách nhiệm thu tiền, sau đó được chia cho các thành viên . Bất kỳ sĩ quan nào không tham gia vào tổ chức sẽ dần dần thấy mình bị cô lập bởi những người khác và sau đó bị thuyên chuyển đi nơi khác. 

 Nhưng dù sao ICAC cũng làm được một điều gì đó. Báo cáo của cơ quan này ghi lại rằng vào cuối năm 1977, ICAC đã điều tra 386 nhân viên cảnh sát và truy tố 126 người,  so sánh với 295 cuộc điều tra và 33 vụ truy tố đối với tất cả các cơ quan chính phủ khác cộng lại.

 Char nói : “Dù không thể đưa tất cả những người đã cư xử không đúng mực trong quá khứ ra công lý, nhưng ít nhất chúng ta có thể phấn đấu cho tương lai. Chúng ta phải chấp nhận thực tế là không có xã hội nào là hoàn hảo”

Ông nói thêm : “Lực lượng cảnh sát cũng có một số thay đổi trong những năm tiếp theo. Họ bắt đầu tuyển dụng các sĩ quan có tiêu chuẩn giáo dục tốt hơn - trước đây, gần như tất cả những gì họ phải làm là một bài kiểm tra chính tả. Theo thời gian, lực lượng cảnh sát đã có thể tạo dựng được danh tiếng là người giỏi nhất Châu Á. Phần lớn được hỗ trợ bởi một chuỗi các sự kiện trong đó họ thực hiện công việc của mình trong mắt công chúng và được công chúng hoan nghênh”

Vào tháng 2 năm 1979, Tàu chở hàng Skyluck cập cảng Victoria Harbor, chở hơn 2.600 người tị nạn Việt Nam. Cảnh sát chịu trách nhiệm phần lớn trong việc giữ giải quyết và giữ trật tự với cả tàu này và các tàu khác chở người vượt biên, củng cố danh tiếng cảnh sát như những người bảo vệ luật pháp và trật tự.

Hay  những năm 1990, khi các tay xã hội đen sử dụng vũ khí tự động dàn dựng các vụ cướp táo tợn ban ngày trong thành phố - Các phương tiện truyền thông truyền những hình ảnh cảnh sát anh hùng coi thường  mạng sống của họ để bảo vệ Hồng Kông.

Nhiều seri phim truyền hình về cảnh sát HK được không những được  người HK mà còn ở nhiều nơi khác say mê theo dõi, hay như bộ phim “Vô gian đạo” được cho là một trong những bộ phim hay nhất châu Á năm 2002, ca ngợi những điều tốt đẹp của cảnh sát và xã hội đen.

Không có gì đáng ngạc nhiên, trên trang web của Lực lượng Cảnh sát Hồng Kông, dưới tiêu đề : “Lịch sử Cảnh sát, Chương 3, Tạo huyền thoại - 1967-1994”,  đã bỏ qua việc đề cập đến cuộc tấn công vào trụ sở ICAC và cuộc biểu tình đòi ân xá của cảnh sát. 

Với sự thờ ơ đặc biệt trước những biến động xã hội của Carrie Lam phó mặc cho cảnh sát đồng thời với sự phản ứng thái quá trước yêu cầu mở một cuộc điều ta về bạo lực của cảnh sát của bà ta cùng với sự đàn áp bằng vũ lực không có ranh giới của cảnh sát, một câu hỏi đã có từ năm 1977 lại hiện về :

Thực sự ai đang điều hành Hồng Kông ?

 Và điều đã làm cho cảnh sát HK từ một lực lượng tham nhũng trở thành “tốt nhất châu Á” cũng chỉ là huyền thoại ?

Đăng Ngô

 Ảnh :  Cảnh sát HK biểu tình tháng 10/1977 và Stephen Char (thứ hai từ trái sang), cựu điều tra viên trưởng của ICAC, trong cuộc biểu tình chống luật dẫn độ năm 2019.