HÒA THƯỢNG THÍCH QUẢNG ĐỘ- NHÀ ĐẤU TRANH DÂN CHỦ ĐÍCH THỰC CỦA PHẬT GIÁO THỐNG NHẤT VIỆT NAM ĐA RA ĐI.

HÒA THƯỢNG  THÍCH QUẢNG ĐỘ- NHÀ ĐẤU TRANH DÂN CHỦ ĐÍCH THỰC CỦA PHẬT GIÁO THỐNG NHẤT VIỆT NAM ĐA RA ĐI.  Đại lão Hòa thượng Thích Quảng Độ, ...

HÒA THƯỢNG  THÍCH QUẢNG ĐỘ- NHÀ ĐẤU TRANH DÂN CHỦ ĐÍCH THỰC CỦA PHẬT GIÁO THỐNG NHẤT VIỆT NAM ĐA RA ĐI. 

Đại lão Hòa thượng Thích Quảng Độ, Đệ ngũ Tăng Thống Giáo hội Phật giáo Việt Nam Thống nhất (PGVNTN) viên tịch vào lúc 21 giờ 20 phút ngày 22/2/2020 nhằm ngày 29/1 năm Canh Tý, Phật lịch 2563 tại Chùa Từ Hiếu, Phường 1, Quận 8, Sài Gòn. Hưởng thọ 92 tuổi.

Hòa thượng Thích Quảng Độ (sinh ngày 27 tháng 11 năm 1928 - mất ngày 22 tháng 2 năm 2020) là Tăng thống của Giáo hội Phật giáo Việt Nam Thống nhất từ ngày 17 tháng 8 năm 2008 và là một nhân vật bất đồng chính kiến Việt Nam vì các hoạt đồng đấu tranh nhân quyền. Ông là người được trao Giải tưởng niệm Thorolf Rafto năm 2006. Là một người được đề cử cho giải Nobel Hòa bình nhiều lần,ông được báo chí quốc tế xem là một trong những người có cơ hội đoạt giải này.

Ông được bầu làm Tổng thư ký Viện hóa đạo trong Giáo hội Phật giáo Việt Nam Thống nhất (GHPGVNTN) năm 1965. Năm 1981, các giáo phái Phật giáo ở hai miền Việt Nam bị đưa vào Mặt trận tổ quốc làm một thành viên và ép tổ chức đại hội thống nhất tất cả các tổ chức Phật giáo thành một tổ chức mang tên Giáo hội Phật giáo Việt Nam (GHPGVN). Giáo hội Phật giáo Việt Nam Thống nhất bị giải tán (Tuy không có một văn kiện nào của Nhà nước giải thể GHPGVNTN hay tuyên bố Giáo hội này bất hợp pháp).

Vì không chịu cho nhà nước giám sát giáo hội và kêu gọi biểu tình chống chế độ, ông bị nhà chức trách bắt giam từ tháng 6 năm 1977. Đến năm 1982 thì ông và mẹ ông bị trục xuất về nguyên quán xã Vũ Đoài, huyện Vũ Thư, tỉnh Thái Bình. Mười năm sau ông tự ý tìm vào Nam hoạt động công khai đòi tự do tôn giáo tại Việt Nam. Nhà chức trách đã có lệnh trục xuất ông về Bắc nhưng ông không chịu thi hành vì công dân Việt Nam có quyền cư trú ở bất cứ đâu trên đất nước theo Hiến pháp quy định.

Năm 1995, Công an Thành  Hồ  đã thực hiện lệnh bắt tạm giam Thích Quảng Độ.

Tháng 8 năm 1995, Tòa án  Thành phố Sài Gòn đã xét xử, tuyên phạt Thích Quảng Độ cùng nhóm của ông (Không Tánh, Đồng Ngọc, Nhật Thường, Trí Lực) 5 năm tù giam và thời hạn quản chế 5 năm về tội "phá hoại chính sách đoàn kết và lợi dụng quyền tự do dân chủ xâm phạm lợi ích Nhà nước". Theo nhà cầm quyền, trong thời gian bị giam giữ, Thích Quảng Độ đã tỏ ra ăn năn, hối cải nên nhân dịp Quốc khánh 2-9-1998, Chủ tịch nước Việt Nam đã quyết định đặc xá, tha tù trước thời hạn cho ông, trả về nơi cư trú cũ tại Thanh Minh Thiền Viện. Theo đài RFA, dưới áp lực từ Hoa Kỳ, Hoà Thượng được trả tự do và bị yêu cầu phải đi tỵ nạn tại Mỹ nhưng ông từ chối và nói rằng ông phải ở lại trong nước với quần chúng phật tử. Tuy mang tiếng là được thả ra, nhưng thực chất bị giam giữ tại gia, vì ông bị cấm thuyết pháp. Có một đồn công an nằm trước thiền viện kiểm soát rất kỹ. Dưới áp lực chính trị, vào ngày 15/9/2018 Thích Quảng Độ, đã bị trục xuất khỏi Thanh Minh Thiền Viện. Ông quyết định trở về quê tổ của mình ở Thái Bình.

Năm 1999, Hòa thượng Thích Quảng Độ được bầu làm Viện trưởng Viện Hóa Đạo, một tổ chức của GHPGVNTN (được phục hồi hoạt động từ năm 1991). Tuy nhiên, tổ chức này không được chính quyền Việt Nam và Giáo hội Phật giáo Việt Nam thừa nhận và bị cấm hoạt động tại Việt Nam vì đã có một tổ chức thống nhất các tổ chức Phật giáo tại Việt Nam (cả hai miền Nam và Bắc sau năm 1975) với tên là Giáo hội Phật giáo Việt Nam (được thành lập năm 1981).

Hòa thượng Thích Quảng Độ đã có 8 năm ở tù vì những hoạt động kêu gọi tự do tôn giáo và sau đó, tiếp tục những hoạt động nhằm khôi phục Giáo hội Phật giáo Việt Nam Thống nhất. Ông đã gây được nhiều chú ý trong các nhà ngoại giao nước ngoài và dư luận quốc tế.

Tháng 9 năm 2006, ông được trao Giải Thorolf Rafto vì đã "dũng cảm và kiên trì chống đối ôn hòa chế độ Cộng sản Việt Nam.  Chính phủ Việt Nam cho rằng việc ông được trao giải là một việc "hoàn toàn không thích hợp" vì ông là một người "vi phạm luật pháp, xúi giục chia rẽ tôn giáo, phá hoại tình đoàn kết quốc gia, và từng bị pháp luật Việt Nam kết án."

Chính phủ Hoa Kỳ và Liên minh châu Âu đã chỉ trích chính phủ Việt Nam vì ông bị quản chế tại nhà. Tuy chính phủ Việt Nam tuyên bố phủ nhận chuyện này, ông phản bác tuyên bố này trong một cuộc phỏng vấn với đài Á Châu Tự do.. Ngày thứ tư 5 tháng 8 năm 2015, sau dịp Thứ trưởng Ngoại giao Hoa Kỳ, Đặc trách Dân chủ, Nhân quyền và Lao động, ông Tom Malinowski cùng bà Tổng Lãnh sự Hoa Kỳ Rena Bitter đến vấn an và trao đổi với Đức Tăng Thống Giáo hội Phật giáo Việt Nam Thống nhất, Đại lão Hoà thượng Thích Quảng Độ, về tình hình tôn giáo và nhân quyền, trong cuộc phỏng vấn với bà Ỷ Lan của đài RFA, ông cho biết là vẫn bị quản chế tại Thanh Minh Thiền Viện với sự kiểm soát thường trực của những mật vụ khá lộ liễu .

Cuối tháng 10 năm 2006 ông cho biết ông sẽ không rời Việt Nam để nhận Giải Thorolf Rafto tại Na Uy vì ông e ngại chính quyền Việt Nam sẽ buộc ông phải sống lưu vong. Thay vào đó, ông sẽ uỷ thác cho ông Võ Văn Ái, phát ngôn viên Giáo hội Phật giáo Việt Nam Thống nhất ở hải ngoại, nhận giải thưởng này thay ông. 

Vào ngày 17 tháng 7 năm 2007, ông đã tham gia cứu trợ các người dân đang khiếu kiện tại Thành phố Hồ Chí Minh và kêu gọi "chấm dứt cái nạn độc quyền cai trị" tại Việt Nam . Tờ The Wall Street Journal cho rằng đây là lần đầu tiên mà các khiếu kiện về đất đai được hội tụ lại với phong trào nhân quyền và có thể là dấu hiệu các nông dân khiếu kiện bắt đầu nhận thức rằng khiếu nại của họ có liên quan đến các nguyên lý trừu tượng như tự do và dân chủ và sẽ khiến Đảng Cộng sản phải "đau đầu".

Ông bị công an bắt vào ngày 23 tháng 8 vì bị cho là có kế hoạch biểu tình chống đối chính quyền . Thượng tọa Thích Không Tánh được Hòa thượng Thích Quảng Độ cử mang tiền ra Bắc để cứu tế cho những người khiếu kiện cũng bị bắt tại Hà Nội ngày 23 tháng 8 khi đang phát tiền cứu trợ cho những người khiếu kiện tại Hà Nội, hòa thượng bị áp giải về lại Thành phố Hồ Chí Minh trong cùng ngày. Sau đó, báo chí Việt Nam bắt đầu đồng loạt chỉ trích ông Thích Quảng Độ và GHPGVNTN . Báo Nhân dân trong bài xã luận tựa đề "Thích Quảng Độ và các tham vọng chính trị đội lốt tôn giáo" cho rằng ông đã cầm đầu "một số phần tử cực đoan" để "hoạt động chống phá Nhà nước, gây rối làm mất trật tự công cộng" và "khiến dư luận hết sức bất bình và cực lực lên án" . Báo Tiền Phong cho rằng hoạt động cứu trợ của ông là hoạt động "phản động", và "kích động gây rối". Báo Tuổi Trẻ Online cho rằng ông đã dùng việc cứu giúp người dân nghèo để làm tổ chức của ông nổi tiếng và kêu gọi nhân dân chống phá nhà nước .

Hòa thượng Thích Quảng Độ là một trí thức lớn, một nhân cách lớn, một cây đại thụ bất khuất, kiên cường luôn chống chọi với những âm mưu đàn áp, bôi nhọ, chia rẻ tôn giáo của chính quyền độc tài CSVN. Sự ra đi của ông là một mất mát lớn cho phong trào đấu tranh dân chủ Việt Nam. Tuy nhiên ý chí kiên định của ông cũng cho thấy rằng Phật giáo luôn đứng về phía dân tộc và giáo hội Phật giáo đang tồn tại chỉ là một tổ chức tay sai được chính quyền dựng nên để làm công cụ trấn áp nhân dân.

Hòa thượng mất đi nhưng những đóng góp và ý chí của ông vẫn không mất. Nhất đinh sẽ có một ngày nhân dân Việt Nam sẽ giành lại được dân chủ, tự do tôn giáo và thực hiện những chí nguyện còn dang dở của vị lãnh đạo tinh thần đáng  kính này trong hành trình lịch sử dân tộc.

Dương Hoài Linh