VỀ ĐỊA DANH BA HỘ Ở PHAN THIẾT

Về địa danh Ba Hộ ở Phan Thiết Trong bài viết Từ lịch sử trong địa danh Việt Nam của thầy Lê Trung Hoa (xem >> https://tunguyenhoc.wor...

Về địa danh Ba Hộ ở Phan Thiết

Trong bài viết Từ lịch sử trong địa danh Việt Nam của thầy Lê Trung Hoa (xem >> https://tunguyenhoc.wordpress.com/2013/01/24/tu-lich-su-trong-dia-danh-viet-nam-le-trung-hoa/), có nhắc đến về từ nguyên của địa danh Ba Hộ như sau.

****

Ba Hộ là vùng đất nay thuộc phường Phú Hài, thành phố Phan Thiết, tỉnh Bình Thuận. Ba Hộ vì năm 1851, khu này kinh tế phát triển. Theo đề nghị của Kinh lược sứ Phan Thanh Giản, vua Tự Đức cho dân Bình Thuận lập các “hộ” và Phố Hài nổi tiếng với Ba Hộ, gồm Hộ bạch đàm, Hộ nước mắm, Hộ ghe bầu, riêng làng Tân Phú có thêm Hộ muối [12]. Hộ ở đây có nghĩa như phường, vì cùng bán một món hàng.

****

Và chú thích [12] là "Phan Minh Đạo, Địa danh ở tỉnh Bình Thuận, Đề tài nghiên cứu khoa học cấp Sở, 2005."

Nhưng đáng tiếc chúng ta không biết tác giả Phan Minh Đạo nào đã đọc từ sách vở nào, chứ còn sử Đại Nam Thực Lục hoàn toàn không viết có như ông / bà đã nêu ra như trên.

Theo sử Đại Nam Thực Lục tập 7 thì vào tháng 2 năm 1851 "Chuẩn cho dân tỉnh Bình Thuận lập các hộ. (Nguyên dân mới ở Thuận Thành, tỉnh Bình Thuận có 7 tổng 90 xã, thôn, dân số hiện tại là 1.411 tên, trích ra 396 tên lập làm 3 hộ ; về hộ lấy gỗ đồng niên mỗi tên phải nộp gỗ tốt trị giá tiền 7 quan ; lại nộp gỗ tốt đặt mua theo thời giá trị tiền 7 quan, về hộ lấy nhựa, ép dầu, đồng niên người nào nộp nhựa thì mỗi tên 100 cân ; người nào nộp dầu thì mỗi tên 60 cân. Về hộ làm đèn đỏ, đồng niên mỗi tên nộp hạng đèn lớn hạng đèn vừa mỗi hạng 1 cái). Đấy là theo lời xin của Kinh lược sứ Phan Thanh Giản."

Như vậy:

1. Ba (3) Hộ được lập ra tại tỉnh Bình Thuận vào năm 1851 là các hộ lấy gỗ, hộ lấy nhựa ép dầu, và hộ làm đèn đỏ, chứ chưa bao giờ là các hộ bạch đàm (?), hộ nước mắm, và hộ ghe bầu nào cả

2. Hộ ở đây không hề là "vì cùng bán một món hàng" như thầy Lê Trung Hoa giảng cả, vì cũng theo sử Đại Nam Thực Lục "Lập ra hộ lấy gỗ, hộ làm dầu. (12 thôn như thôn Vĩnh Thịnh v.v… ở tỉnh Bình Định ; 5 xã như xã Xuân Hoà v.v… ở tỉnh Khánh Hoà ; cùng 2 xã Xuân Đài và Long An ở tỉnh Phú Yên, là hộ làm gỗ. Bốn xã Phước Lâm, An Xuân, Phú Đa, Mỹ Phú là hộ làm dầu, chịu nộp thuế gỗ, thuế dầu, miễn giao dịch cho)."

3. Cuối cùng, lý do mà Ba Hộ được lập ra không hề liên quan gì đến "khu này kinh tế phát triển" như thầy Lê Trung Hoa đã giải thích cả. Việc lập ra các hộ lấy gỗ hoặc hộ làm dầu không chỉ là ở tỉnh Bình Thuận, mà còn là ở tỉnh Bình Định hay tỉnh Phú Yên. 

Nên rất có thể những gì thầy Lê Trung Hoa giải thích về địa danh Ba Hộ, chẳng những sai mà là do thầy tự tưởng tượng ra (ví dụ "khu này kinh tế phát triển") và viết nhăng viết cuội vào cách giải thích trên

Mời bạn tham khảo

Dĩ nhiên mình có thể sai, nếu có mời bạn lên tiếng để mình cùng học hỏi

Thanks

Brian