THẦY GIÁO CHU CHẤM PHÚC KHẢO BÀI THƠ MẸ TÔI CHỬI KẺ TRỘM Không cần khoe Tiến sỹ dạy Lý thuyết phê bình văn học đương đại. Tôi chỉ khiêm tốn...
THẦY GIÁO CHU CHẤM PHÚC KHẢO BÀI THƠ MẸ TÔI CHỬI KẺ TRỘM
Không cần khoe Tiến sỹ dạy Lý thuyết phê bình văn học đương đại. Tôi chỉ khiêm tốn khoe làm thầy giáo chấm văn học sinh tiểu học. Em Tòng Văn Hân thông cảm, vì dù sao tôi cũng là thầy giáo chấm văn nhiều thế hệ. Hứa chấm đúng theo yêu cầu của Tân Chủ tịch Hội đồng thơ Hội Nhà văn, Inra Sara.
Tân Chủ tịch Hội đồng thơ đưa ra 5 tiêu chí: Cấu trúc lạ, ngôn từ độc sáng, thi ảnh mới mẻ, thi tứ độc đáo, cảm xúc lay động trái tim/khối óc người đọc (xem nguyên văn stt trước). Cái giọng "này nhé" của ông hiển nhiên khẳng định bài thơ Mẹ tôi chửi kẻ trộm đạt cả năm. Tiếc là ông không thèm chứng minh cho thiên hạ thông. Coi như ông thách tôi chứng minh vậy!
1) Bài thơ Mẹ tôi chửi kẻ trộm đúng là cấu trúc lạ. Lạ đến mức xưa nay chưa ai kể chuyện bằng văn xuôi rồi ngắt xuống hàng từng câu để gọi là Tân hình thức. Ngay cả thơ Tân hình thức trên thế giới cũng không làm cái việc đơn giản như vậy, vì đó chỉ có thể là của học sinh lớp 2 chưa hiểu đoạn văn là gì. Lạ nhất là dù xuống hàng mà vẫn đọc liền mạch như đọc truyện chứ không có khoảng trống nào để chữ thăng hoa và người đọc tưởng tượng.
2) Thơ là nghệ thuật ngôn từ, dù có dở đến cỡ nào, bình dân cỡ nào cũng phải loé sáng lên một chút câu chữ có chất thơ. Đằng này bài thơ Mẹ tôi chửi kẻ trộm dùng ngôn từ "rất mộc mạc" đúng như Ban Giám khảo nhận định. Không chỉ mộc mạc mà nhiều câu còn ngô ngố như học sinh dân tộc thiểu số mới học nói tiếng Việt. Chẳng hạn "Đàn tiếp đàn núc ních/Lứa tiếp lứa không ngừng" là nói con lợn chơi rồng rắn lên mây chứ lợn đẻ thì phải có thời gian nở hoa sung rồi làm gì nữa chứ? Làm thơ ngô ngố như học sinh dân tộc thiểu số mới học tiếng Việt là độc sáng về nghệ thuật ngôn từ chứ còn gì nữa?
3) Ngôn từ là ký hiệu trừu tượng, bản thân ký hiệu không có "thi ảnh" tức màu sắc như hội hoạ hay âm thanh như âm nhạc được. Cả bài thơ toàn câu kể thì càng khó có thi ảnh. Nhưng bài thơ Mẹ tôi chửi gà đúng là có thi ảnh rất mới mẻ. Bạn đọc hày ráng mà tưởng tượng bà mẹ đứng ở hàng rào chửi vống sang hàng xóm. Đã chửi thì phải tốc váy, mà chửi yêu thì tốc váy càng cao. Rồi ta ráng hình dung có bốn thằng đàn ông nghe và xem được những gì đang diễn ra. Rồi chúng hình dung bà còn đứa con gái bị nhốt trong nhà như nhốt con gà con lợn. Cái mới mẻ ở đây là mờ mờ thi ảnh, nên tưởng tượng sâu bao nhiêu cũng được!
4) Thi tứ của bài thơ ai cũng hiểu là "dĩ ân báo oán", cụ thể bằng "phúc đức tại mẫu". Nếu chỉ dựa vào mấy cái thành ngữ Hán Việt ấy thì cổ lỗ, nhưng ở chiều sâu bên trong thì thật là độc đáo. Toàn tứ dồn vào cuối bài: nhà có một cô gái mà có đến 4 nhà đặt hàng để mua làm con dâu. Xin lỗi, vì tập tục miền núi vẫn là mua vợ. Tứ là sự thống nhất toàn bài. Trên nói chuyện trộm gà, trộm lợn thì ắt ở dưới nói chuyện mua vợ như mua gà mua lợn. Mà không phải mua nữa, vì mẹ yêu kẻ trộm thì mẹ sẽ cho không. Và với cái tứ ấy, "bốn nhà" mê gái như mê gà mê lợn kia phải là bốn thằng ăn trộm. Có thể hình dung khi rình nghe bà mẹ chửi yêu, bốn tên trộm, tứ trụ của làng, đã sung sướng đòi trộm công khai con gái của bà!
5) Với cấu trúc, ngôn từ, thi ảnh, thi tứ như trên mà ai không bị lay động con tim, khối óc của mình thì là không có con tim, khối óc. Không biết có đúng không, nhưng chắc chắn, ai có máu trộm gái như trộm gà trộm lợn thì lay động không chỉ con tim, khối óc là còn lay động toàn thân!
Đấy, tôi chấm văn theo hệ hình tân mỹ học chứ không nằm trong lô cốt mỹ học cổ lỗ để "phê bình bên ngoài", tức sờ lông mẹ con nhà kia, à lộn, sờ lông bài thơ như ngài Tân Chủ tịch Hội đồng thơ nhắc nhở. Phê bình như vậy là sâu tận bên trong của "phê bình bên trong".
Kết luận, với tư cách một thầy giáo có kinh nghiệm chấm văn tiểu học nhiều năm, tôi đồng ý với ngài Tân Chủ tịch hội đồng thơ là bài thơ xứng đáng đoạt giải cao nhất của Hội Nhà văn, thậm chí giải Nobel vì xưa nay chưa có bài thơ nào mới, lạ, độc đáo, độc sáng như bài thơ này.
Ghi chú: Bạn nào không đồng tình tôi bịt mồm chứ không tranh cãi!
Chu Mộng Long
Không có nhận xét nào