VỀ ÔNG BORRI CÓ VIẾT NGƯỜI ĐÀNG TRONG ÍT QUAN TÂM ĐẾN NGHỆ THUẬT VÌ HỌ CÓ ĐẤT ĐAI PHÌ NHIÊU KHÔNG ?

Về ông Borri có viết người Đàng Trong ít quan tâm đến nghệ thuật vì họ có đất đai phì nhiêu không ? Trong Chương VIII miêu tả về thương mại ...

Về ông Borri có viết người Đàng Trong ít quan tâm đến nghệ thuật vì họ có đất đai phì nhiêu không ?

Trong Chương VIII miêu tả về thương mại và hải cảng xứ Đàng Trong (Chapter VIII. Of the Trade and Ports of Cochin-China), các dịch giả Việt Nam (ví dụ cô Thanh Thư) có dịch là "Một phần do người Đàng Trong không thật tâm huyết với những gì liên quan tới nghệ thuật, đất đai quá phì nhiêu làm họ ít chú tâm đến lãnh vực đó".

Còn ông Nguyễn Nghị năm xưa thì dịch là "Vì người Đàng Trong không có đồ kỹ nghệ và thủ công nào, không biết kỹ thuật cơ giới, vì đất đai phì nhiêu và thổ sản dồi dào nên họ ăn không ngồi rồi ...".

Nhưng rõ ràng, trong tục ngữ ca dao Việt Nam có câu "phú quý sinh lễ nghĩa" hay theo định nghĩa kim tự tháp Maslow, nếu người ta có tiền tài và có đất đai phì nhiêu rồi, thì bước kế tiếp là hưởng thụ, chứ chưa có ai viết hay bàn là một dân tộc nào đó có đất đai phù nhiêu quá nên họ không quan tâm đến nghệ thuật như các dịch giả Việt Nam đã dịch như thế.

Thật ra trong dịch phẩm Anh ngữ của cô Olga, đoạn văn này được viết là "The Cochin-Chinese applying themselves very little to arts, because plenty make them lazy; ..."

Và cụm từ "plenty" trong đoạn văn trên, không hề có các từ ngữ nào viết về đất đai cả. Nếu chúng ta chịu khó đọc luôn câu văn trước, tức là câu "The king has a vast revenue from this fair by customs and imposts, and all the whole country receives great profit. The Cochin-Chinese applying themselves very little to arts, because plenty make them lazy; ..." thì ý nghĩa đoạn văn này rất là rõ. Câu này có nghĩa là "Chúa thu được lợi nhuận lớn trong phiên chợ (hàng năm) này bằng thuế hàng hóa và thuế hải khẩu, và cả nước đều có được lợi lộc rất nhiều (từ phiên chợ hàng năm này). Người Đàng Trong ít quan tâm đến nghệ thuật, vì đã có nhiều thứ làm họ chay lười đi (về việc quan tâm này); ...".

Tức là, vào thời ông Borri sang Đàng Trong, lúc đó do nền hải thương phát triển ở Đàng Trong quá, và do các tàu thuyền Trung Hoa và Nhật Bản đã đem rất nhiều thứ đến Đàng Trong, mà trong đó chắc là có các thứ liên quan đến lãnh vực nghệ thuật, từ chén dĩa cho tới nhiều thứ khác, nên người Đàng Trong không còn cảm thấy cần phải tự mình chú trọng phát triển các lĩnh vực nghệ thuật này nữa. Chứ không phải là do đất đai Đàng Trong phì nhiêu quá nên người Đàng Trong không quan tâm đến nghệ thuật như các dịch giả Việt Nam đã dịch vậy.

Mời các bạn tham khảo

Dĩ nhiên mình có thể sai, nếu có mời bạn lên tiếng để mình cùng học hỏi

Thanks

Brian