VỀ TÊN KÊNH VĨNH TẾ CÓ THỂ LÀ TỪ ĐÂU RA ?

Về tên kênh Vĩnh Tế có thể là từ đâu ra ? Dĩ nhiên là thuyết tên con kênh Vĩnh Tế là do vua Gia Long ban tặng theo tên bà Châu thị Vĩnh Tế n...

Về tên kênh Vĩnh Tế có thể là từ đâu ra ?

Dĩ nhiên là thuyết tên con kênh Vĩnh Tế là do vua Gia Long ban tặng theo tên bà Châu thị Vĩnh Tế nào đó, từ xưa đã có thầy Nguyễn  Văn Nghệ phản biện rồi (xem >> https://nghiencuulichsu.com/2020/02/25/ky-niem-200-nam-ngay-khoi-cong-dao-kinh-vinh-te-30-01-1820-30-01-2020/)

Theo hai học giả Yumio Sakurai và Takako Kitagawa trong bài viết Ha Tien or Banteay Meas in the Time of the Fall of Ayutthaya, có chú thích như thế này:

****

12. The Vinh Te Canal connected the Giang Thanh (Banteay River) with Chau Doc. According to Dai Nam Nhat Thong Chi (1973), a geography of Vietnam, it was constructed late in the reign of Gia Long. Crawfurd reported on the construction of the cannal. But the Vietnamese name Vinh Te could be borrowed from the Khmer word Banteay, so this canal was the renovation of the natural river (mentioned by Hamilton) that connected the Bassac and Banteay Meas.

tạm dịch Việt ngữ: 

12. Kênh Vĩnh Tế nối Giang Thành (sông Banteay) với Châu Đốc. Theo Đại Nam nhất thống chí (1973), bộ địa chí Việt Nam, (thì kênh Vĩnh Tế) được đào vào cuối thời Gia Long. Crawfurd đã có tường trình về việc đào kênh này. Nhưng cái tên Vĩnh Tế trong tiếng Việt có thể là được mượn từ chữ Banteay của người Khmer, nên con kênh này là việc cải tạo dòng sông tự nhiên (đã được đề cập bởi Hamilton) nối liền (khu) Bassac và (khu) Banteay Meas.

****

Và thuyền trưởng Hamilton đã có viết về con sông tự nhiên này, nối liền giữa Hà Tiên và Bassac, và vào mùa lũ, thuyền có thể từ dòng sông này có thể đi lên luôn tới tận kinh đô Cao Miên (xem bản Việt ngữ mình dịch tại đây >> https://www.facebook.com/brian.wu.121772/posts/2305946806322935). Bạn đọc đoạn dịch "Địa điểm tiếp theo là Ponteamass [Brian chú: Pontameas, nay là Hà Tiên], một địa điểm thương mại tuyệt vời trong nhiều năm, do (nơi đây) có sự thuận tiện (về mặt giao thông đường thủy) đến từ con sông hẹp và khá sâu, và con sông này, vào những mùa mưa có từ các cơn gió mùa Tây Nam, có thể thông thương với con sông Cao Miên hay Bansack [Brian chú: Bansack hay Bassac, tức sông Hậu Giang], và sự tiện lợi này đã thu hút những (hoạt động) ngoại thương từ Đô thị Cao Miên (đã) đổ về đây"

Như vậy, rất có thể cái tên Vĩnh Tế trong tiếng Việt chính là tên Hán Nôm của một tên địa dah gốc Khmer là Banteay, mà chắc nếu các bạn có đọc sử Hà Tiên, thì cái tên xứ Banteay Meas không hề là xa lạ.

Và tấm bản đồ năm 1890 (để bạn thấy Hà Tiên / sông Giang Thành & kênh Vĩnh Tế là ra sao) có nguồn là tại đây >> https://www.raremaps.com/gallery/detail/62547/south-vietnam-cambodia-carte-de-la-cochinchine-dr-schneider

Mời các bạn tham khảo

Brian