Huân Chương và Huy Chương - Nỗi buồn tiếng Việt Mình nghĩ chắc 90% các bạn độc giả Việt Nam cũng như mình, không biết về sự khác biệt rõ ràn...
Huân Chương và Huy Chương - Nỗi buồn tiếng Việt
Mình nghĩ chắc 90% các bạn độc giả Việt Nam cũng như mình, không biết về sự khác biệt rõ ràng giữa Huân Chương và Huy Chương là nằm ở đâu, cho đến khi chúng ta đọc thêm từ các bài báo hay cách giải thích đến từ những quyển từ điển để tìm hiểu thêm.
Nhưng có thật là đọc sách báo tiếng Việt sẽ giúp cho một người hiểu thêm sự khác nhau về 2 thuật ngữ này không ? Thì xin thưa với bạn là KHÔNG.
Mình ví dụ như thế này:
(1) Nếu các bạn đọc từ nhiều trang mạng, thì "Huân chương dùng để tặng cho cá nhân có công trạng, đã lập thành tích tốt hoặc có quá trình cống hiến trong cơ quan, tổ chức hoặc tặng cho tập thể có nhiều thành tích. Hay nói cách khác, huân chương là vật phẩm để nhà nước dành tặng cho cá nhân/tập thể để ghi nhận công lao.", còn "Huy chương thì chủ yếu dành tặng cho những người trong lực lượng quân đội và công an". (xem >> https://khacnhaugiua.vn/su-khac-nhau-giua-huan-chuong-va-huy-chuong/). Tức là theo định nghĩa này, Huy Chương thì THƯỜNG CHỦ YẾU dành cho người trong lực lượng quân đội và công an.
(2) Nhưng nếu các bạn đọc từ Từ Điển Hoàng Phê, thì "Huân Chương - Vật làm bằng kim loại có cuống để đeo trước ngực, dùng làm dấu hiệu đặc biệt do nhà nước đặt ra để tặng thưởng những người có công lao, thành tích xuất sắc. Tặng thưởng huân chương. Gắn huân chương", và "Huy Chương - Vật làm bằng kim loại, dùng làm dấu hiệu đặc biệt do nhà nước hay tổ chức xã hội đặt ra để tặng thưởng những người có thành tích. Huy chương chiến sĩ vẻ vang. Đoạt huy chương vàng tại Olympic.". Tức là theo định nghĩa này, Huy Chương thì KHÔNG có liên quan gì tới giới hạn chỉ dành cho lực lượng quân đội và công an cả, mà còn là thuật ngữ dành cho những tấm mề đay (medal) trong Thế Vận Hội Olympic.
Thế thì chỉ trong cùng một xã hội Việt Nam hiện nay, cùng một đất nước Việt Nam hiện nay, làm sao mà kẻ nói xuôi, người nói ngược vậy ?
Vậy thì dựa vào đâu mà chúng ta biết sự khác nhau giữa Huân Chương và Huy Chương bạn nhỉ ? Chúng ta thật sự không hiểu các thành tích "xuất sắc" và "tốt" là khác nhau như thế nào để mà người ta phân biệt việc trao tặng Huân Chương hay Huy Chương, đúng không bạn ?
Một ví dụ dưới đây sẽ làm rõ hơn cho nhận xét trên của mình
Đó là ở Việt Nam trong chế độ Cộng Sản, đã từng có cả "Huân Chương Kháng Chiến" và "Huy Chương Kháng Chiến". Sự khác nhau giữa Huân Chương và Huy Chương này, không hề có liên quan gì đến việc người được tặng có là người trong quân đội hay không, hay là có thành tích cách mạng gì đó rất nhiều không, hay là có bỏ lại trong chiến trường một phần xương máu của họ hay không, hay có là liệt sĩ không, mà chỉ đơn thuần là, sự khác nhau là nếu một người tham gia cách mạng kháng Pháp hay chống Mỹ dưới 10 năm, thì chỉ được trao tặng Huy Chương Kháng Chiến, còn trên 10 năm, thì được trao tặng Huân Chương Kháng Chiến (xem thêm trên Wikipedia, ví dụ tại đây >> https://vi.wikipedia.org/wiki/Huy_ch%C6%B0%C6%A1ng_Kh%C3%A1ng_chi%E1%BA%BFn).
Lằn ranh giới phân biệt giữa Huân Chương và Huy Chương trong trường hợp này, là số năm tham gia vào các hoạt động cách mạng nhiều hay ít. Như vậy rất có thể đã xảy ra trường hợp là một người lính đã bỏ lại một phần xương máu cho đất nước thì có Huy Chương Kháng Chiến chỉ vì anh ta chưa có các hoạt động cách mạng quá 10 năm, còn một anh thư ký làm việc hơn 10 năm ở hậu phương thì lại được tặng Huân Chương Kháng Chiến. Điều kiện như thế có là quái đản không ? Liệu sự hy sinh xương máu ở tiền tuyến có là không "xuất sắc" khi so với việc viết báo ở hậu phương thật không ? Mình không đồng ý.
Như vậy, theo mình hiểu, trong tiếng Việt ngày nay ở Việt Nam, chúng ta chưa bao giờ có định nghĩa ngữ nghĩa rõ ràng về Huân Chương và Huy Chương có những đặc tính gì để phân biệt chúng cả (ngoài việc chúng có thể được chế tạo với kiểu mẫu và hình dáng khác nhau ra sao). Bạn đừng cho rằng thuật ngữ Huân Chương là cao quý hơn Huy Chương, hoặc Huy Chương là thường được dùng để tặng thưởng cho người trong quân đội, bởi vì như trường hợp trên đã cho chúng ta thấy, lằn ranh giới Huân Chương và Huy Chương chỉ là số năm tham gia vào các hoạt động cách mạng của một người, chứ không hẳn có liên quan gì đến các thành tích cách mạng “xuất sắc” nào đó, hay sự hy sinh của người đó ra sao. Nghịch lý là ở chỗ, một anh thương binh có thể chỉ nhận được Huy Chương Kháng Chiến, trong khi một anh hậu cần thì lại có thể được trao tặng Huân Chương Kháng Chiến, chỉ vậy.
Nên mình càng đọc và càng tìm hiểu thêm về tiếng Việt, mình lại càng thắc mắc, liệu chúng ta có nên tự hào là chúng ta biết tiếng Việt không ? Chúng ta có thật sự hiểu và biết tiếng Việt không ? Hay sự biết của chúng ta chỉ là những ảo tưởng mà ta có, và ta nghĩ rằng ta có, và tự tin là chúng ta có và có định nghĩa đúng ? Và đáng ngại hơn, là những thứ kiến thức ngữ nghĩa linh tinh ngày nay, dù nhiều lúc chẳng ai hiểu rõ chúng nên được định nghĩa ra sao, và có đúng không, vẫn còn được biện hộ là trạng thái "Sinh Ngữ" trong tiếng Việt. Như trong trường hợp như trên, cũng như trong tranh luận "diễu binh" và "diễn binh", không ai giải thích cho chúng ta rõ về trạng thái "Sinh Ngữ" có thật là tốt cho tiếng Việt hay không, hay là "Sinh Ngữ" đã và đang làm cho tiếng Việt ngày càng trở nên mập mờ và vô hồn hẳn đi (xem >> https://www.facebook.com/brian.wu.121772/posts/2958408764410066), ở trong nước lẫn ở hải ngoại.
Và dĩ nhiên, buồn hơn, là trong Việt ngữ không có từ nào tương đương với medal, dùng để chỉ cho cả Huân Chương & Huy Chương cả. Ở miền Nam, thì người ta quen gọi là "mề đay" (medal) còn miền Bắc dùng từ gì thì mình không rõ. Chính vì vậy mà khi dịch quyển Điệp Viên Z21, các dịch giả Việt Nam khi dịch medal phải dịch là "huân huy chương" đó thôi. Nhưng bên TQ ngày nay, có cả Kỷ Niệm Chương 纪念章, nên không biết khi dịch từ medal để chỉ cho những gì đang diễn ra bên TQ, người Việt có dịch Chinese medals thành ra là "huân huy kỷ niệm chương Trung Quốc" không ? Hay là dùng "mề đay Trung Quốc" ? Người ta đã có ai nói cho bạn điều này chưa ? Hay do bạn đọc bài này của mình, mới biết là trong tiếng Việt, không có từ ngữ nào tương đương với medal trong Anh ngữ ?
Nhưng bạn có biết, là trong Hán ngữ ngày nay, medal còn được gọi là "Thưởng Chương 獎章" không ? Như vậy, để gọi cho tất cả huy chương, huân chương, kỷ niệm chương, gì gì đó chương, thì chúng ta có thể dùng thuật ngữ Thưởng Chương.
Còn tại sao các dịch giả Điệp Viên Z21 không dùng thuật ngữ Thưởng Chương mà lại dịch thành ra là "Huân Huy Chương", và cho đến nay ở Việt Nam, chắc các bạn phần lớn ít dùng thuật ngữ Thưởng Chương, thì mình chịu. Có khi các bạn chưa bao giờ biết đến hay đọc đâu đó có viết thuật ngữ Thưởng Chương chăng ?
Mời bạn tham khảo
Dĩ nhiên mình có thể sai, nếu có, mời bạn lên tiếng để mình cùng học hỏi
Thanks
Brian
Không có nhận xét nào