NGHỊ ĐỊNH 168: NHỮNG BẤT CẬP TRONG CHÍNH SÁCH XỬ PHẠT GIAO THÔNG

Nghị định 168: Những bất cập trong chính sách xử phạt giao thông Nghị định 168/2024/NĐ-CP về xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực giao ...

Nghị định 168: Những bất cập trong chính sách xử phạt giao thông

Nghị định 168/2024/NĐ-CP về xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực giao thông đường bộ đã chính thức có hiệu lực từ ngày 1/1/2025. Điểm đáng chú ý nhất của nghị định này là việc áp dụng hệ thống trừ điểm trên giấy phép lái xe (GPLX)—một biện pháp được kỳ vọng sẽ nâng cao ý thức tuân thủ luật giao thông. Tuy nhiên, bên cạnh những mục tiêu tích cực, nghị định này cũng đặt ra nhiều vấn đề bất cập cả về tính khả thi, tính công bằng lẫn nguy cơ làm gia tăng tiêu cực trong thực thi pháp luật.

1. Hệ thống trừ điểm: Thiếu thực tiễn và gây áp lực lên người dân

Mô hình trừ điểm trên GPLX không phải là mới, nó đã được áp dụng ở một số quốc gia như Anh, Đức, Nhật Bản… Tuy nhiên, điều kiện giao thông, trình độ quản lý, cũng như ý thức chấp hành luật của người dân tại Việt Nam lại rất khác.

• Hệ thống dữ liệu chưa đồng bộ: Để thực hiện trừ điểm trên GPLX một cách minh bạch và chính xác, cần có một hệ thống dữ liệu giao thông thống nhất, liên thông trên toàn quốc. Tuy nhiên, hiện nay, dữ liệu GPLX, vi phạm giao thông và thông tin cá nhân của người dân vẫn còn phân tán giữa các cơ quan quản lý. Nếu không có cơ sở dữ liệu đầy đủ, việc trừ điểm có thể dẫn đến sai sót hoặc bị lạm dụng.

• Nguy cơ phạt chồng phạt: Một người bị trừ điểm nhiều lần có thể rơi vào tình trạng bị tước GPLX một cách nhanh chóng, ngay cả khi họ không cố ý vi phạm. Điều này đặt ra câu hỏi: Liệu có công bằng không khi một người có thể bị mất GPLX chỉ vì những lỗi nhỏ tích lũy?

• Tạo áp lực lớn lên người lái xe: Khi một tài xế chỉ còn ít điểm trên GPLX, họ có thể rơi vào trạng thái lo lắng, căng thẳng quá mức khi lái xe, thậm chí có thể dẫn đến tâm lý sợ hãi, ảnh hưởng đến sự an toàn khi tham gia giao thông.

2. Gia tăng tiêu cực trong lực lượng thực thi

Một trong những lo ngại lớn nhất khi triển khai nghị định này là việc tạo điều kiện cho tiêu cực trong xử phạt giao thông.

• Cơ hội cho “xin xỏ” và “lót tay”: Khi việc trừ điểm ảnh hưởng trực tiếp đến quyền lái xe của người dân, họ có thể tìm cách “thỏa thuận” với lực lượng chức năng để tránh bị ghi nhận vi phạm. Điều này không những làm suy yếu pháp luật mà còn khiến tình trạng mãi lộ có nguy cơ gia tăng.

• Không có cơ chế giám sát chặt chẽ: Hiện nay, Việt Nam chưa có hệ thống giám sát đủ mạnh để đảm bảo rằng quy trình trừ điểm được thực hiện minh bạch, không bị lạm quyền. Người vi phạm có thể bị xử lý thiếu công bằng nếu không có cách nào kiểm chứng tính chính xác của việc trừ điểm.

3. Áp đặt nặng nề, chưa tính đến đặc thù thực tế

Ngoài hệ thống trừ điểm, Nghị định 168 còn siết chặt các quy định xử phạt mà không tính đến thực trạng giao thông tại Việt Nam.

• Cơ sở hạ tầng yếu kém nhưng mức phạt cao: Ở nhiều tuyến đường, biển báo không rõ ràng, hệ thống giao thông chưa đồng bộ nhưng người dân vẫn bị xử phạt nghiêm khắc. Nếu hạ tầng chưa đạt chuẩn mà chỉ tập trung vào phạt nặng, liệu có công bằng với người tham gia giao thông?

• Không xét đến yếu tố khách quan: Nhiều trường hợp vi phạm là do yếu tố khách quan như đường xấu, thiếu biển báo hoặc tín hiệu giao thông không hoạt động. Nếu chỉ căn cứ vào vi phạm mà phạt nặng, có thể khiến người dân cảm thấy bị áp đặt và bức xúc.

4. Hệ quả tiêu cực cho người lao động và doanh nghiệp vận tải

• Tài xế đối mặt với rủi ro mất việc: Những người làm nghề lái xe như tài xế xe tải, xe công nghệ hay xe khách sẽ là nhóm chịu ảnh hưởng nặng nề nhất. Họ có thể mất GPLX sau vài lần bị trừ điểm, kéo theo nguy cơ mất việc làm.

• Chi phí vận hành doanh nghiệp tăng: Các doanh nghiệp vận tải có thể gặp khó khăn khi tài xế thường xuyên bị mất GPLX, khiến họ phải đào tạo lại nhân sự, gây ảnh hưởng đến hoạt động kinh doanh.

Do đó

Dù mục tiêu của Nghị định 168 là nâng cao ý thức giao thông, nhưng cách tiếp cận này vẫn còn nhiều bất cập trong thực tế.

• Thay vì chỉ tập trung vào trừng phạt, cần đầu tư mạnh hơn vào hạ tầng giao thông, nâng cao nhận thức của người dân và cải thiện tính minh bạch trong thực thi pháp luật.

• Cần có cơ chế giám sát độc lập để đảm bảo tính công bằng và tránh tiêu cực trong việc trừ điểm GPLX.

• Phải cân nhắc đến những nhóm lao động bị ảnh hưởng trực tiếp, tránh việc xử phạt cứng nhắc dẫn đến hậu quả xã hội không mong muốn.

Nếu những vấn đề này không được giải quyết, Nghị định 168 không những không đạt được hiệu quả mong muốn mà còn có thể làm gia tăng tiêu cực, tạo thêm gánh nặng cho người dân và doanh nghiệp.

Luật Sư Tâm