GIẢI MÃ VIỆC TRUMP GIẢI THỂ VOA VÀ RFA: CHUỖI SỰ KIỆN VÀ MỐI LIÊN HỆ VỚI KHOẢN PHẠT 25 TRIỆU USD CỦA FACEBOOK

Giải Mã Việc Trump Giải Thể VOA và RFA: Chuỗi Sự Kiện và Mối Liên Hệ Với Khoản Phạt 25 Triệu USD Của Facebook Ngày 14 tháng 3 năm 2025, Tổng...

Giải Mã Việc Trump Giải Thể VOA và RFA: Chuỗi Sự Kiện và Mối Liên Hệ Với Khoản Phạt 25 Triệu USD Của Facebook

Ngày 14 tháng 3 năm 2025, Tổng thống Donald Trump đã ký sắc lệnh hành pháp gây chấn động, dẫn đến việc giải thể Đài Tiếng Nói Hoa Kỳ (VOA) và Đài Á Châu Tự Do (RFA), hai cơ quan truyền thông lớn do chính phủ Hoa Kỳ tài trợ. Quyết định này không chỉ làm rung chuyển giới truyền thông quốc tế mà còn đặt ra nhiều câu hỏi về động cơ thực sự của Trump. Để hiểu sâu hơn, chúng ta cần giải mã chuỗi sự kiện dẫn đến quyết định này, bao gồm cả việc Facebook từng phải nộp phạt 25 triệu USD cho Trump trước đó, và cách mà các yếu tố này có thể liên kết với nhau.

Chuỗi Sự Kiện Dẫn Đến Việc Giải Thể VOA và RFA

1 Nhiệm Kỳ Đầu Tiên: Mâu Thuẫn Với VOA
Từ nhiệm kỳ đầu (2017-2021), Trump đã không ít lần công khai chỉ trích VOA, cáo buộc đài này đưa tin thiên vị và “chống lại ông”. Một ví dụ nổi bật là vào năm 2020, khi VOA bị Nhà Trắng chỉ trích vì một video về việc mở cửa lại Vũ Hán sau đại dịch COVID-19, mà Trump cho rằng đã “tâng bốc” Trung Quốc. Ông thậm chí gọi VOA là “tiếng nói của kẻ thù” và đặt câu hỏi về sự cần thiết của việc chính phủ tài trợ cho một cơ quan truyền thông không phục vụ lợi ích của ông.

2 Sự Trở Lại Của Trump Và Vai Trò Của Kari Lake
Sau khi tái đắc cử vào năm 2024, Trump nhanh chóng bổ nhiệm những người trung thành vào các vị trí quan trọng. Kari Lake, một cựu ứng viên MAGA và người dẫn chương trình tin tức, được chỉ định làm cố vấn đặc biệt cho Cơ quan Truyền thông Toàn cầu Hoa Kỳ (USAGM), cơ quan mẹ của VOA và RFA. Lake, với quan điểm bảo thủ cứng rắn, đã công khai ủng hộ việc cắt giảm các tổ chức truyền thông mà bà cho là “thiên tả” và “phản bội nước Mỹ”. Sự hiện diện của bà trong USAGM là dấu hiệu rõ ràng rằng Trump đang chuẩn bị cho một cuộc thanh trừng lớn.

3 Sắc Lệnh Hành Pháp Ngày 14/3/2025
Sắc lệnh hành pháp được ký vào ngày 14 tháng 3 yêu cầu cắt giảm ngân sách và chức năng của 7 cơ quan liên bang, trong đó có USAGM, xuống mức tối thiểu theo luật định. Hậu quả tức thì là hơn 1.300 nhân viên VOA bị đặt vào tình trạng nghỉ hành chính, trong khi các hợp đồng tài trợ cho RFA và các mạng lưới khác như Radio Free Europe/Radio Liberty bị chấm dứt. Điều này dẫn đến việc hai đài này gần như ngừng hoạt động hoàn toàn chỉ sau vài ngày.

4 Lý Do Chính Thức: Tài Chính Và Tư Tưởng
Chính quyền Trump viện dẫn lý do tài chính, cho rằng việc duy trì USAGM với ngân sách gần 886 triệu USD trong năm 2024 là lãng phí tiền thuế của người dân. Tuy nhiên, các nhà phê bình cho rằng đây chỉ là cái cớ. Trump và đội ngũ của ông, bao gồm cả Elon Musk – người đứng đầu Bộ Hiệu quả Chính phủ (DOGE) – từ lâu đã xem VOA và RFA là các tổ chức “tuyên truyền cấp tiến” không phù hợp với tầm nhìn chính trị của họ.

Mối Liên Hệ Với Khoản Phạt 25 Triệu USD Của Facebook

Trước khi sắc lệnh được ban hành, một sự kiện đáng chú ý khác đã xảy ra: Facebook (nay thuộc Meta) phải nộp phạt 25 triệu USD cho Trump vào cuối năm 2024. Khoản phạt này xuất phát từ một vụ kiện liên quan đến việc Facebook bị cáo buộc vi phạm luật bầu cử trong chiến dịch tranh cử năm 2024. Cụ thể, Trump và đội ngũ pháp lý của ông lập luận rằng Facebook đã “thiên vị” khi kiểm duyệt các bài đăng của ông và những người ủng hộ, đồng thời không ngăn chặn kịp thời các thông tin sai lệch từ phía đối thủ.

• Bối Cảnh Pháp Lý: Vụ kiện này là một phần trong chiến lược dài hơi của Trump nhằm kiểm soát các “ông lớn” công nghệ, vốn bị ông xem là mối đe dọa đối với quyền lực chính trị của mình. Khoản phạt 25 triệu USD, dù nhỏ so với doanh thu của Meta, lại là một chiến thắng mang tính biểu tượng cho Trump, củng cố lập trường chống lại các nền tảng truyền thông mà ông cho là không trung thành.

• Mối Liên Kết Với VOA và RFA: Có thể thấy một mô hình nhất quán trong hành động của Trump – tấn công các tổ chức truyền thông mà ông cho là không phục vụ lợi ích của mình. Việc Facebook bị phạt là bước đầu tiên trong việc “dằn mặt” các nền tảng tư nhân, trong khi việc giải thể VOA và RFA là đòn đánh trực tiếp vào truyền thông công lập. Cả hai đều phản ánh nỗ lực của Trump nhằm kiểm soát câu chuyện chính trị và loại bỏ những tiếng nói đối lập.

Động Cơ Sâu Xa Của Trump

1 Thanh Trừng Tư Tưởng
Trump dường như muốn định hình lại cảnh quan truyền thông toàn cầu theo hướng có lợi cho ông và phe bảo thủ. VOA và RFA, với sứ mệnh cung cấp thông tin không bị kiểm duyệt tới các quốc gia như Việt Nam, Trung Quốc và Nga, thường xuyên đưa tin về các vấn đề nhạy cảm như nhân quyền và tham nhũng – những chủ đề có thể làm tổn hại đến mối quan hệ của Trump với các nhà lãnh đạo độc tài mà ông từng ca ngợi, như Vladimir Putin hay Tập Cận Bình.

2 Trả Đũa Chính Trị
Việc giải thể hai đài này cũng có thể được xem là hành động trả đũa cá nhân. Trump chưa bao giờ tha thứ cho VOA vì những bài viết mà ông cho là “bôi nhọ” mình trong nhiệm kỳ đầu, và ông coi RFA là công cụ chống lại các đồng minh tiềm năng ở châu Á.

3 Chiến Lược Dài Hạn
Bằng cách loại bỏ VOA và RFA, Trump có thể đang mở đường cho một hệ thống truyền thông mới, chịu sự kiểm soát chặt chẽ hơn từ chính quyền của ông. Điều này phù hợp với tham vọng lâu dài của ông trong việc sử dụng truyền thông như một công cụ tuyên truyền, tương tự cách mà các đối thủ như Trung Quốc và Nga đã làm.

Hậu Quả Và Phản Ứng

Quyết định này đã gây ra làn sóng phẫn nộ từ cộng đồng quốc tế và các nhà báo. Ủy ban Bảo vệ Nhà báo (CPJ) gọi đây là “món quà cho các chế độ độc tài”, trong khi các nhà hoạt động tại Việt Nam lo ngại rằng sự vắng mặt của VOA và RFA sẽ khiến họ mất đi một nguồn thông tin độc lập quan trọng. Tuy nhiên, trong nội bộ nước Mỹ, phe bảo thủ ủng hộ Trump lại hoan nghênh động thái này, xem nó như một bước tiến trong việc “làm sạch” hệ thống truyền thông.

Việc Trump giải thể VOA và RFA không phải là một quyết định ngẫu nhiên mà là kết quả của một chuỗi sự kiện được tính toán kỹ lưỡng, từ mâu thuẫn cá nhân, chiến lược chính trị, đến nỗ lực kiểm soát truyền thông. Khoản phạt 25 triệu USD của Facebook chỉ là một mảnh ghép nhỏ trong bức tranh lớn hơn, nơi Trump tìm cách triệt tiêu mọi tiếng nói không phù hợp với tầm nhìn của mình. Dù thành công hay thất bại, hành động này đã để lại dấu ấn sâu đậm trong lịch sử truyền thông toàn cầu, đồng thời đặt ra câu hỏi lớn về tương lai của tự do ngôn luận trong thời đại mà quyền lực chính trị và thông tin ngày càng đan xen.

Lê Sỹ Hùng