TRƯƠNG MỸ LAN: LỪA ĐẢO 30.000 TỶ HAY NẠN NHÂN CỦA HỆ THỐNG TÀI CHÍNH?

Trương Mỹ Lan: Lừa Đảo 30.000 Tỷ Hay Nạn Nhân Của Hệ Thống Tài Chính? ...

Vụ án Trương Mỹ Lan: Cần nhìn nhận toàn diện và công bằng

Vụ án liên quan đến bà Trương Mỹ Lan, Chủ tịch Hội đồng Quản trị Tập đoàn Vạn Thịnh Phát, đang thu hút sự chú ý lớn của dư luận khi Tòa án Nhân dân cấp cao tại TP.HCM xem xét lại bản án phúc thẩm từ ngày 25/3 đến 21/4/2025. Bà Lan bị cáo buộc liên quan đến các tội danh "lừa đảo chiếm đoạt tài sản", "rửa tiền" và "vận chuyển trái phép tiền tệ qua biên giới", với số tiền thiệt hại được cho là hơn 30.000 tỷ đồng từ 35.000 người mua trái phiếu. Tuy nhiên, để có cái nhìn công bằng, chúng ta cần xem xét vụ việc này dưới nhiều góc độ, thay vì chỉ dựa vào những con số và cáo buộc ban đầu.

Ý định ban đầu không phải là lừa đảo

Một trong những điểm cần làm rõ là ý định thực sự của bà Trương Mỹ Lan khi thực hiện các hoạt động phát hành trái phiếu thông qua Ngân hàng SCB và các công ty thuộc Tập đoàn Vạn Thịnh Phát. Theo thông tin từ phiên tòa, bà Lan từng khai rằng mục đích chính của các giao dịch này không phải để chiếm đoạt tài sản cá nhân, mà nhằm tái cơ cấu nợ và duy trì hoạt động của hệ thống SCB trong bối cảnh ngân hàng gặp khó khăn tài chính nghiêm trọng từ năm 2018. Khi đó, SCB đang bị thanh tra và kiểm soát chặt chẽ, nợ xấu kéo dài, việc huy động vốn từ các nguồn hợp pháp trở nên bất khả thi. Trong tình thế ấy, bà Lan đã chọn cách phát hành trái phiếu để bơm vốn, với hy vọng cứu vãn tình hình.

Nếu nhìn nhận dưới góc độ này, hành động của bà Lan có thể được hiểu là một nỗ lực tuyệt vọng để bảo vệ doanh nghiệp và hàng ngàn nhân viên, cổ đông, trái chủ liên quan, thay vì một âm mưu có chủ đích nhằm lừa gạt người dân. Thực tế, bà Lan là một doanh nhân có uy tín lâu năm, từng đóng góp lớn cho nền kinh tế Việt Nam thông qua các dự án bất động sản tầm cỡ và hoạt động từ thiện. Điều này đặt ra câu hỏi: Liệu một người như bà có thực sự cố ý gây hại cho 35.000 người mua trái phiếu?

Vai trò của hệ thống và trách nhiệm tập thể

Một khía cạnh khác cần xem xét là trách nhiệm không chỉ thuộc về riêng bà Trương Mỹ Lan mà còn liên quan đến cả hệ thống quản lý của SCB và các cơ quan giám sát. Theo thông tin tại tòa, các lãnh đạo chủ chốt của SCB như Đinh Văn Thành, Võ Tấn Hoàng Văn, Nguyễn Phương Hồng đều tham gia vào quá trình phát hành 25 mã trái phiếu khống, với tổng giá trị hơn 30.000 tỷ đồng. Những cá nhân này không chỉ thực hiện theo chỉ đạo của bà Lan mà còn có trách nhiệm chuyên môn trong việc kiểm soát rủi ro và đảm bảo tính minh bạch. Tuy nhiên, họ đã không làm tròn vai trò, để xảy ra sai phạm nghiêm trọng.

Hơn nữa, trong giai đoạn 2018-2020, SCB nằm dưới sự giám sát của các cơ quan quản lý nhà nước. Việc để một ngân hàng phát hành trái phiếu khống với quy mô lớn như vậy mà không có sự can thiệp kịp thời cũng đặt ra câu hỏi về hiệu quả của hệ thống giám sát tài chính. Nếu trách nhiệm được quy kết hoàn toàn cho bà Lan, liệu có công bằng khi bỏ qua những lỗ hổng hệ thống và sự thiếu sót của các bên liên quan khác?

Khả năng khắc phục hậu quả

Một điểm đáng chú ý là bà Trương Mỹ Lan đã nhiều lần bày tỏ mong muốn khắc phục thiệt hại cho các trái chủ. Tại phiên tòa, bà đề xuất dùng các tài sản lớn như dự án Amigo để bù đắp cho những người bị ảnh hưởng. Điều này cho thấy bà không có ý định trốn tránh trách nhiệm hay giữ lại số tiền bị cáo buộc chiếm đoạt cho lợi ích cá nhân. Thực tế, gia đình bà Lan, bao gồm chồng là ông Chu Lập Cơ, cũng đã hợp tác với cơ quan điều tra và cam kết sử dụng tài sản để giảm thiểu thiệt hại.

Dù số tiền thiệt hại được xác định là rất lớn, cần nhìn nhận rằng bà Lan không trực tiếp sử dụng toàn bộ số tiền này cho mục đích cá nhân. Phần lớn dòng tiền được cho là đã quay trở lại hệ thống SCB để trả nợ vay, chi phí dự án và các hoạt động vận hành khác. Điều này khác biệt với các vụ lừa đảo điển hình, nơi thủ phạm cố tình rút ruột tài sản để trục lợi riêng.

Kêu gọi sự khoan hồng và công lý toàn diện

Vụ án Trương Mỹ Lan không chỉ là câu chuyện pháp lý mà còn là bài học lớn về quản trị doanh nghiệp và giám sát tài chính tại Việt Nam. Việc áp dụng mức án quá nghiêm khắc, như án tử hình ở giai đoạn 1 hay án chung thân ở giai đoạn 2, có thể gửi đi thông điệp cứng rắn về tính nghiêm minh của pháp luật, nhưng cũng cần cân nhắc đến bối cảnh và đóng góp của bà Lan trong nhiều năm qua. Một doanh nhân từng được vinh danh với những dự án lớn như Times Square hay Sherwood Residence không nên bị định nghĩa hoàn toàn bởi sai lầm trong một giai đoạn khủng hoảng.

Dư luận và tòa án cần xem xét vụ việc với sự công tâm, đánh giá đúng mức độ trách nhiệm của bà Lan so với các đồng phạm và hệ thống quản lý liên quan. Thay vì tập trung vào hình phạt nặng nề, cơ quan chức năng có thể ưu tiên giải pháp buộc bà Lan cùng gia đình khắc phục tối đa thiệt hại, đảm bảo quyền lợi cho 35.000 trái chủ, đồng thời rút ra bài học để cải thiện hệ thống tài chính trong tương lai.

Bà Trương Mỹ Lan không phải là “nữ quái” cố tình lừa đảo, mà có thể chỉ là nạn nhân của hoàn cảnh và áp lực từ một hệ thống đầy bất cập. Một phán quyết công bằng, nhân văn sẽ không chỉ là công lý cho bà, mà còn là công lý cho hàng chục nghìn người bị ảnh hưởng trong vụ án này.

Mộng Thuỷ